Wprowadzenie do filaru drugiego OECD
W dzisiejszym zglobalizowanym świecie, gdzie działalność międzynarodowych korporacji przenika granice państw, kwestia sprawiedliwego opodatkowania staje się coraz bardziej paląca. Tradycyjne modele podatkowe, oparte na lokalizacji działalności gospodarczej, często okazują się niewystarczające w obliczu elastyczności i innowacyjności dużych przedsiębiorstw. W odpowiedzi na te wyzwania, Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD) wraz z krajami G20, opracowała kompleksowy plan reformy systemu podatkowego dla międzynarodowych korporacji, znany jako BEPS 2.0. Kluczowym elementem tej reformy jest wprowadzenie globalnego podatku minimalnego 15%, znanego również jako zasada GloBE (Global Anti-Base Erosion). Ta przełomowa inicjatywa ma na celu zapobieganie erozji podstawy opodatkowania i przenoszeniu zysków do jurysdykcji o niskich stawkach podatkowych.
Czym jest globalny podatek minimalny i zasada GloBE?
Globalny podatek minimalny to mechanizm, który zakłada, że duże międzynarodowe grupy kapitałowe (o obrotach przekraczających 250 milionów euro) będą płacić podatek dochodowy według minimalnej stawki 15% od swoich zysków, niezależnie od tego, gdzie te zyski są generowane. Dotyczy to sytuacji, gdy efektywna stawka podatkowa w danej jurysdykcji jest niższa niż ustalone 15%. Zasada GloBE jest sercem tego systemu. Składa się ona z dwóch głównych reguł:
- Reguła dochodu objętego opodatkowaniem (Income Inclusion Rule – IIR): Pozwala ona państwu, w którym znajduje się spółka dominująca grupy kapitałowej, na opodatkowanie dochodu jej zagranicznych, niżej opodatkowanych spółek zależnych do poziomu minimalnej stawki 15%.
- Reguła niedostatecznie opodatkowanego dochodu (Undertaxed Payments Rule – UTPR): Działa ona jako mechanizm zabezpieczający i pozwala innym państwom, w których grupa kapitałowa prowadzi działalność, na opodatkowanie tych samych dochodów, jeśli nie zostały one opodatkowane zgodnie z regułą IIR lub w ramach GloBE.
Celem tych zasad jest zapewnienie, że globalne korporacje ponoszą minimalne obciążenie podatkowe, niezależnie od strategii unikania opodatkowania.
Mechanizm wdrożenia i kluczowe rozwiązania
Wdrożenie globalnego podatku minimalnego 15% opiera się na skomplikowanych, ale precyzyjnie zdefiniowanych zasadach. Kluczowym elementem jest obliczenie efektywnej stawki podatkowej dla każdej jurysdykcji, w której działa grupa kapitałowa. Proces ten wymaga szczegółowej analizy dochodów i należnych podatków, uwzględniając szereg specyficznych regulacji, takich jak np. zasada substancji gospodarczej.
W ramach GloBE wprowadzono również pojęcie „podatku uzupełniającego” (top-up tax). Jeśli efektywna stawka podatkowa w danej jurysdykcji jest niższa niż 15%, spółka dominująca lub inne spółki z grupy będą zobowiązane do zapłaty tego podatku uzupełniającego, aby wyrównać różnicę do wymaganego poziomu.
Ważnym aspektem jest również „zwolnienie z tytułu niskiego zysku” (de minimis exemption), które pozwala na pominięcie jurysdykcji, w których grupa generuje zyski poniżej określonego progu (zazwyczaj 10 milionów euro zysku i 1 milion euro podatku), aby uprościć administrację i skupić się na największych przypadkach unikania opodatkowania.
Oczekiwane efekty i pierwsze rezultaty w 2025 roku
Rok 2025 będzie kluczowy dla oceny pierwszych efektów globalnego podatku minimalnego. Choć wiele krajów implementuje przepisy GloBE już od 2024 roku, to właśnie w 2025 roku można spodziewać się pierwszych, pełnych rozliczeń i analiz wpływu na międzynarodowe korporacje. Oczekuje się, że głównymi rezultatami będą:
- Zwiększenie wpływów podatkowych w krajach, gdzie dotychczas efektywne stawki były bardzo niskie, a zyski były przenoszone.
- Zmiana strategii międzynarodowych korporacji w zakresie lokalizacji centrów zysków i strukturyzacji działalności. Firmy będą prawdopodobnie dążyć do zwiększenia substancji gospodarczej w jurysdykcjach, gdzie generują znaczne dochody, aby uniknąć podatku uzupełniającego.
- Ujednolicenie zasad opodatkowania na poziomie globalnym, co może zmniejszyć niepewność prawną i podatkową dla przedsiębiorstw.
- Większa przejrzystość i dostępność danych na temat efektywnych stawek podatkowych grup kapitałowych.
Warto jednak zaznaczyć, że wdrożenie GloBE jest procesem złożonym i może wiązać się z wyzwaniami administracyjnymi zarówno dla firm, jak i dla organów podatkowych. Analiza pierwszych rezultatów w 2025 roku pozwoli na ocenę skuteczności mechanizmu i ewentualne wprowadzenie niezbędnych korekt.
Wyzwania i potencjalne konsekwencje dla biznesu
Wprowadzenie globalnego podatku minimalnego niesie ze sobą szereg wyzwań dla międzynarodowych korporacji. Konieczność dokładnego obliczania efektywnych stawek podatkowych w każdej jurysdykcji, analiza skomplikowanych przepisów oraz potencjalna konieczność zapłaty podatku uzupełniającego wymagać będą znaczących inwestycji w systemy IT i zasoby ludzkie w działach finansowych i podatkowych.
Istnieje również ryzyko, że niektóre firmy mogą próbować obejść nowe przepisy lub szukać jurysdykcji, które oferują inne formy ulg podatkowych, choć mniej oczywiste. Ponadto, różnice w interpretacji przepisów między poszczególnymi krajami mogą prowadzić do sporów podatkowych i podwójnego opodatkowania.
Jednakże, dla większości dużych korporacji, zgodność z zasadami GloBE stanie się nieodłącznym elementem prowadzenia działalności międzynarodowej. Skuteczne zarządzanie podatkami w nowym środowisku będzie wymagało strategicznego podejścia, transparentności i bliskiej współpracy z doradcami podatkowymi. Przyszłość opodatkowania międzynarodowego kształtuje się dynamicznie, a globalny podatek minimalny 15% jest jednym z najważniejszych kroków w tym kierunku.
