Czym są kontrakty terminowe (futures)?
Kontrakty terminowe, znane również jako futures, to umowy między dwiema stronami na kupno lub sprzedaż określonego aktywa w przyszłości, po z góry ustalonej cenie. Aktywem tym może być surowiec (np. ropa naftowa, złoto, pszenica), waluta, indeks giełdowy, a nawet obligacja. Kluczową cechą kontraktów futures jest ich standaryzacja – określają one nie tylko cenę i termin dostawy, ale także jakość i ilość przedmiotu transakcji. Są one przedmiotem obrotu na giełdach towarowych i finansowych. Głównym celem rynku futures jest umożliwienie uczestnikom zabezpieczenia się przed ryzykiem wahań cen (hedging) lub spekulacji na przyszłych ruchach cenowych.
Jak działają kontrakty futures?
W momencie zawarcia kontraktu futures, żadna ze stron nie dokonuje natychmiastowej zapłaty pełnej kwoty. Zamiast tego, obie strony wpłacają tzw. depozyt zabezpieczający, czyli niewielką część wartości kontraktu. Depozyt ten ma na celu pokrycie potencjalnych strat, jeśli rynek poruszy się w niekorzystnym kierunku. Wartość kontraktu jest codziennie aktualizowana, a wszelkie zyski lub straty są rozliczane na bieżąco, co nazywa się marking to market. Jeśli straty przekroczą poziom depozytu zabezpieczającego, inwestor zobowiązany jest do jego uzupełnienia. Realizacja kontraktu następuje w terminie jego wygaśnięcia, kiedy to dochodzi do faktycznej dostawy aktywa lub rozliczenia pieniężnego, w zależności od postanowień kontraktu. Ryzyko związane z futures jest wysokie ze względu na możliwość dźwigni finansowej.
Czym są opcje?
Opcje to również umowy finansowe, które dają ich posiadaczowi prawo, ale nie obowiązek, do kupna lub sprzedaży określonego aktywa bazowego po ustalonej cenie (zwanej ceną wykonania lub strike price) w określonym czasie lub do konkretnego terminu wygaśnięcia. W przeciwieństwie do futures, gdzie obie strony mają obowiązek transakcji, w opcjach tylko kupujący ma prawo do jej realizacji. Sprzedający opcję (wystawca) otrzymuje za to premię od kupującego. Wyróżniamy dwa podstawowe rodzaje opcji: opcje kupna (call), które dają prawo do zakupu aktywa, oraz opcje sprzedaży (put), które dają prawo do sprzedaży aktywa.
Jak działają opcje?
Posiadacz opcji kupna (call) spodziewa się wzrostu ceny aktywa bazowego. Jeśli cena rynkowa aktywa wzrośnie powyżej ceny wykonania, opcja staje się wartościowa i może zostać zyskownie sprzedana lub wykonana. Posiadacz opcji sprzedaży (put) liczy natomiast na spadek ceny aktywa. Jeśli cena rynkowa spadnie poniżej ceny wykonania, opcja put również zyskuje na wartości. Premia opcyjna, czyli cena, którą kupujący płaci za prawo do wykonania opcji, jest kluczowym elementem wyceny. Zależy ona od wielu czynników, takich jak cena aktywa bazowego, cena wykonania, czas do wygaśnięcia opcji, zmienność historyczna i implikowana oraz stopy procentowe. Ryzyko w opcjach dla kupującego jest ograniczone do wysokości zapłaconej premii, podczas gdy dla wystawcy może być teoretycznie nieograniczone.
Dla kogo przeznaczone są kontrakty futures i opcje?
Kontrakty futures i opcje są instrumentami finansowymi przeznaczonymi głównie dla doświadczonych inwestorów i spekulantów, którzy rozumieją związane z nimi ryzyko. Rolnicy mogą wykorzystywać kontrakty futures do zabezpieczenia się przed spadkami cen swoich produktów rolnych. Podobnie producenci ropy naftowej mogą zabezpieczać się przed spadkiem cen swojego surowca, a linie lotnicze przed wzrostem cen paliwa lotniczego. Firmy międzynarodowe mogą używać futures i opcji do zabezpieczenia się przed ryzykiem walutowym.
Z drugiej strony, spekulanci wykorzystują te instrumenty, aby osiągnąć zyski z przewidywanych ruchów cenowych, często z wykorzystaniem dźwigni finansowej, która może znacząco pomnożyć zarówno zyski, jak i straty. Opcje są również popularnym narzędziem w strategiach inwestycyjnych, pozwalając na tworzenie bardziej złożonych pozycji, które mogą generować zyski w różnych scenariuszach rynkowych, przy jednoczesnym ograniczonym ryzyku dla kupującego. Inwestorzy instytucjonalni, tacy jak fundusze hedgingowe i banki inwestycyjne, są głównymi uczestnikami rynku instrumentów pochodnych, wykorzystując je do zarządzania portfelem i generowania zysków. Ryzyko inwestowania w instrumenty pochodne wymaga dogłębnej wiedzy i świadomości.
