Spirometria to nieinwazyjne i powszechnie stosowane badanie diagnostyczne, które pozwala ocenić wydolność płuc oraz stan układu oddechowego. Jest to jedno z podstawowych narzędzi w rękach lekarzy pulmonologów, alergologów, ale także lekarzy medycyny pracy czy sportowej. Dzięki niemu można wykryć wiele schorzeń, monitorować ich przebieg oraz ocenić skuteczność zastosowanego leczenia. Zrozumienie tego, czym jest spirometria i jak przebiega, może pomóc pacjentom w przygotowaniu się do badania i rozwianiu ewentualnych wątpliwości.
Na czym polega badanie spirometryczne?
Podstawą badania spirometrycznego jest pomiar objętości i przepływu powietrza wydychanego z płuc. Pacjent podczas badania siedzi lub stoi, a jego zadaniem jest prawidłowe wykonanie kilku oddechów według instrukcji specjalisty przeprowadzającego badanie. Zazwyczaj zaczyna się od spokojnego wdechu i wydechu, następnie wykonuje się maksymalny wdech, po którym następuje maksymalnie silny i szybki wydech. Cały proces odbywa się przez specjalny ustnik połączony ze spirometrem – urządzeniem rejestrującym parametry oddechowe. Kluczowe jest, aby pacjent nie bał się wysiłku i starał się współpracować z personelem medycznym.
Kluczowe parametry mierzone podczas spirometrii
Podczas badania spirometrycznego analizuje się szereg parametrów, które dostarczają informacji o kondycji płuc. Do najważniejszych z nich należą:
- FVC (Forced Vital Capacity) – wymuszona pojemność życiowa, czyli maksymalna objętość powietrza, którą można wydalić z płuc po maksymalnym wdechu.
- FEV1 (Forced Expiratory Volume in 1 second) – natężona objętość wydechu pierwszosekundowa, czyli objętość powietrza wydalona w ciągu pierwszej sekundy maksymalnego wydechu. Jest to bardzo ważny wskaźnik obturacji dróg oddechowych.
- FEV1/FVC – wskaźnik Tiffeneau-Gensa, czyli stosunek FEV1 do FVC. Jego obniżenie sugeruje zwężenie dróg oddechowych.
- PEF (Peak Expiratory Flow) – szczytowy przepływ wydechowy, czyli maksymalna prędkość, z jaką pacjent może wydychać powietrze.
Wyniki te są porównywane z wartościami należnymi dla danej osoby, uwzględniając wiek, płeć, wzrost i rasę, co pozwala na precyzyjną ocenę stanu zdrowia.
Kiedy wykonuje się spirometrię?
Spirometria jest zalecana w wielu sytuacjach klinicznych. Najczęściej wykonuje się ją w celu diagnostyki chorób obturacyjnych, takich jak astma oskrzelowa czy przewlekła obturacyjna choroba płuc (POChP). Badanie to pozwala również na wykrycie chorób restrykcyjnych, które charakteryzują się zmniejszeniem objętości płuc, na przykład w przebiegu zwłóknienia płuc.
Dodatkowo, spirometria jest niezbędna do:
- Monitorowania postępu chorób przewlekłych układu oddechowego i oceny skuteczności terapii.
- Badania kwalifikacyjnego do zabiegów chirurgicznych, zwłaszcza operacji klatki piersiowej.
- Ocena wpływu leków na funkcję płuc.
- Badania przesiewowe w grupach zawodowych narażonych na czynniki szkodliwe dla płuc.
- Diagnostyki kaszlu, duszności czy świszczącego oddechu o nieustalonej przyczynie.
Przygotowanie do badania spirometrycznego
Aby badanie spirometryczne przyniosło wiarygodne wyniki, pacjent powinien odpowiednio się do niego przygotować. Zazwyczaj zaleca się unikanie intensywnego wysiłku fizycznego na kilka godzin przed badaniem. Ważne jest również, aby nie palić papierosów na co najmniej 2-3 godziny przed spirometrią. W przypadku przyjmowania leków wziewnych, lekarz powinien poinformować pacjenta, czy i kiedy należy je odstawić przed badaniem. Zwykle zaleca się przyjmowanie leków rozszerzających oskrzela na około 4-6 godzin przed spirometrią. Warto również unikać obfitych posiłków bezpośrednio przed badaniem, które mogłyby utrudniać głęboki wdech.
Jak interpretować wyniki spirometrii?
Interpretacja wyników spirometrii powinna być zawsze dokonywana przez wykwalifikowanego lekarza, który uwzględni nie tylko same wartości liczbowe, ale także historię choroby pacjenta, objawy kliniczne oraz wyniki innych badań. Ogólnie rzecz biorąc, obniżone wartości FEV1 i FVC, a zwłaszcza niski wskaźnik FEV1/FVC, mogą świadczyć o obecności obturacji, czyli zwężenia dróg oddechowych. Zmniejszenie zarówno FVC, jak i FEV1, przy zachowaniu prawidłowego lub nieznacznie obniżonego wskaźnika FEV1/FVC, może sugerować problem restrykcyjny.
Często przed i po podaniu leku rozszerzającego oskrzela wykonuje się tzw. spirometrię z próbą rozkurczową. Znacząca poprawa parametrów po podaniu leku (np. wzrost FEV1 o co najmniej 12% i 200 ml) jest silnym argumentem za rozpoznaniem astmy oskrzelowej.
Czy spirometria jest bezpieczna?
Spirometria jest badaniem bezpiecznym i nie wiąże się z ryzykiem powikłań. Jedynym potencjalnym dyskomfortem może być chwilowe uczucie zawrotów głowy lub zmęczenia po wykonaniu kilku intensywnych wydechów. Jest to jednak zjawisko przejściowe i niegroźne. Badanie to jest dostępne dla większości pacjentów, niezależnie od wieku, chociaż u bardzo małych dzieci lub osób z poważnymi problemami kardiologicznymi może wymagać szczególnych środków ostrożności lub być wykonane w innej formie.
Dodaj komentarz